မြန်မာ့နိုင်ငံရေးအကြပ်အတည်း ဝဲဩဃ သို့မဟုတ်အိုင်ဒီယိုလိုဂျီလွန်ဆွဲပွဲများ

1837 နှင့် 1838 တွင် ကနေဒါအောက်ပိုင်းနှင့် အထက်
ပိုင်း၌လက်နက်ကိုင်အုံကြွမှုနှစ်ခုဖြစ်ခဲ့သည်အထက်ပိုင်း
ကဌာနေလူမျိူးစုအများအခေါ်အင်ဒီးယန်းနှင့်အောက်
ပိုင်းကွိဘက်ပြည်နယ်ကိုကိုလိုနီထားသောပြင်သစ်များ
ဖြစ်သည်အမေရိကန်မှခွဲထွက်အင်္ဂလိပ်များသည်၂နစ်အ
တွင်းပြည်တွင်းစစ်ကိုအပြုတ်တိုက်ပြီးဗြိတိသျှမြောက်
အမေရိကရေးရာဆိုင်ရာ Lord Durhm၏အစီရင်ခံစာ
နှင့်အတူပြည်ထောင်စုအက်ဥပဒေ 1840 သို့တိုက်ရိုက်
ဖြစ်ပေါ်စေပြီး ဗြိတိသျှပြည်နယ်များကိုပြောင်းလဲကာ
နောက်ဆုံးတွင် ဗြိတိသျှမြောက်အမေရိကအက်ဥပဒေ၊
 1867 သို့ ဦးတည်စေကာခေတ်ပြိုင်ကနေဒါဖက်ဒရယ်
ပြည်ထောင်စုကိုဖန်တီးပေးခဲ့သည်။ စုစုပေါင်းအနှစ်၃၀
ကြာခဲ့သည်။

မြန်မာပြည်ကဘာလို့ နှစ်၈၀နီးပါးကြာသည့်တိုင်မြန်
မာပြည်ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုကိုမဖန်တီးသေးနိုင်
တာလဲ?
(https://lampmm.org/)ကတင်ဆက်တဲ့ကိုလိုနီ
နှောင်းပိုင်းမြန်မာ့နိုင်ငံရေးစတင်ခဲ့ပုံကိုပြန်လည်ဖေါ်ပြ
ပေးပါတယ်၊
အနာဂတ်နိုင်ငံရေးကို ပြောရင် အတိတ်နိုင်ငံရေးမပါပဲ
ပြောမရပါ၊

သီအိုရီနောက်ခံနှင့် ကမ္ဘာ့အခင်းအကျင်း

ကမ္ဘာ့သမိုင်းတွင် အမျိုးသားရေးဝါဒကြောင့် ၁၉၁၄
ခုနှစ်နှင့် ၁၉၃၉ ခုနှစ်များတွင် ကြီးမား ကျယ်ပြန့်
သည့် ကမ္ဘာစစ်ကြီး နှစ်ကြိမ်ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး၊ လူမျိုး
ကြီးဝါဒ (Racism)ကြောင့် လူမျိုးတစ်မျိုးထက်ပိုသော
 နိုင်ငံငယ် အများအပြားတွင် ပြည်တွင်းစစ် ဖြစ်ပွားခဲ့
ကြပါသည်။

၁၈၄၈ ခုနှစ်တွင် အမျိုးသားရေးဝါဒသည် ဥရောပရှိ ကို
လိုနီလက်အောက်ခံ နိုင်ငံများက အင်္ဂလန်နှင့် စပိန်တို့ကို
တော်လှန်ကာ အမျိုးသားနိုင်ငံများ အပြိုင်းအရိုင်းပေါ်
ထွက်လာစေရေးအတွက် အဓိက မောင်းနှင်အား ဖြစ်ခဲ့
သည်။

အမျိုးသားရေးဝါဒသည် သူ့ကျွန်ဘဝကျရောက်နေသော
 နိုင်ငံများအဖို့ ကိုယ်ပိုင် အချုပ်အခြာအာဏာ ရယူရန်
အတွက်  တိုက်ပွဲဝင် အမှတ်တံဆိပ်ပင် ဖြစ်လေသည်။
 ဤအမှတ်တံဆိပ်ကပင် နိုင်ငံများ၏ သမိုင်းကြောင်းကို
ပုံဖေါ်ပေးနိုင်ခဲ့သည့်အပြင်၊ မျိုးချစ်ဝါဒီတို့၏ တော်လှန်
ရေးပေါင်းများစွာကိုလည်း အောင်မြင်စေခဲ့ပါသည်။

“ပြီးခဲ့သည့်ဆယ်စုနှစ် တစ်စုအတွင်း ကမ္ဘာကြီးတွင်  
အမျိုးသားရေးဝါဒသည် လူမျိုးစုအမျိုးသားရေးဝါဒ၊
သို့မဟုတ် လူမျိုးကြီးဝါဒအဖြစ် လှံသဖွယ်၊ ဓါးသဖွယ်
  ချွန်ထွက်လာသည်ကို တွေ့မြင်နိုင်ပါသည်။”

ဒုတိယကမ္ဘာစစ်တွင် ဒီမိုကရေစီအင်အားစုက ဖက်ဆစ်
ဝါဒကို အောင်ပွဲခံခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး၊ စစ်အေးတိုက်ပွဲတွင်
လည်း လစ်ဘရယ်ဝါဒက ကွန်မြူနစ်တို့ကို အနိုင်ပိုင်းခဲ့
ကာ အိုင်ဒီယိုလိုဂျီတိုက်ပွဲများ နိဂုံးချုပ်သွားပြီဟု ဆိုကြ
ပါသည်။
သို့ရာတွင် ကွန်မြူနစ်ဝါဒသည် နိုင်ငံရေးဝါဒတစ်ခုအဖြစ်
ပေါ်ပေါ်ထင်ထင်ရပ်တည် မနေတော့သော်လည်း အမျိုး
သားရေးဝါဒ အားကောင်းသော နိုင်ငံငယ်များ၊ အထူး
သဖြင့်အာရှနိုင်ငံများတွင် အမြစ်တွယ် ပူးကပ်နေခဲ့သည်
ကို တွေ့ရမှာ ဖြစ်ပါသည်။ အစပ်အဟပ်အတည့်ဆုံးနိုင်ငံ
ရေးဝါဒမှာ ကွန်မြူနစ်ဝါဒကအသင့်တော်ဆုံးဟု ဆိုနိုင်ပါ
သည်။

ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ပြီး နောက်ပိုင်းကာလတွင် အာဖရိက၊
အာရှနှင့် လက်တင်အမေရိကနိုင်ငံများတွင် ဆိုရှယ်လစ်
ဝါဒနှင့်  အမျိုးသားရေးဝါဒတို့ ပေါင်းစပ်ပြီးဆိုရှယ်လစ်
အမျိုးသားရေးဝါဒအသွင်ဖြင့် ခေါင်းထောင်လာသည်
ကိုတွေ့ရမည်  ဖြစ်ပါသည်။  
ထို့အပြင် အာဖရိကနှင့် အာရပ်ကမ္ဘာတွင်ဆိုလျှင်လည်း  
ဘာသာရေးနှင့် လူမျိုးစုအစဉ်အလာ ဆိုရှယ်လစ်ဝါဒဆို
ပြီးနိုင်ငံရေးဝါဒအသစ်များ ပေါ်ထွက်လာပြန်ပါသည်။

ပြီးခဲ့သည့်ဆယ်စုနှစ် တစ်စုအတွင်း ကမ္ဘာကြီးတွင်
 အမျိုးသားရေးဝါဒသည် လူမျိုးစုအမျိုးသားရေးဝါဒ၊
သို့မဟုတ် လူမျိုးကြီးဝါဒအဖြစ် လှံသဖွယ်၊ ဓါးသဖွယ်
 ချွန်ထွက်လာသည်ကို တွေ့မြင်နိုင်ပါသည်။

ဆိုရှယ်ဒီမိုကရေစီ ကျင့်သုံးသည့် ဂျာမနီနိုင်ငံတွင် ဒုတိ
ယကမ္ဘာစစ်နောက်ပိုင်း မထုတ်ဝေဖြစ်ခဲ့သည့် ဟစ်တ
လာ၏Mein Kampf(ကျွန်ုပ်၏ ကြိုးပမ်းမှု)ဆိုသည့်
စာအုပ်မှာ  ၂၀၁၇ ခုနှစ်အတွင်း (၆)ကြိမ်တိုင်တိုင်ရိုက်
နှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့ရပြီး၊ နိုင်ငံတစ်၀န်း၌လက်ယာအစွန်း
ရောက်ဝါဒီများကို အထူးစစ်ဆင်ရေးတစ်ရပ်ဖြင့် လိုက်
လံ နှိမ်နင်းရသည်အထိ ဖြစ်ခဲ့ပါသည်။ ထို့အတူ အမေရိ
ကန်နိုင်ငံတွင် ကွန်ဆားဗေးတစ်တို့၏  ရီပတ်ဘလင်ကန်
ပါတီမှ ဒေါ်နယ်ထရန့်က သမ္မတဖြစ်လာခဲ့ပြီး တရုတ်တို့
နှင့် ကုန်သွယ်ရေးစစ် (Trade War)ဆင်နွှဲ ပြန်သည်။
၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် UK ၌ ကွန်ဆားဗေးတစ်ပါတီက ၁၉၈၇
  ခုနှစ် မာဂရက်သက်ချက်နောက်ပိုင်း အကြီးမားဆုံး
အနိုင်ရလဒ်အဖြစ်အပြတ်အသတ် အနိုင်ရခဲ့ပြီး   
ဘောရစ်ဂျွန်ဆင်က ဝန်ကြီးချုပ် ဖြစ်လာခဲ့သည်။

နောက်ထပ်အိမ်နီးချင်း အင်အားကြီးနိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်
သော တရုတ်တို့မှာ ကွန်မြူနစ်ရေးထက် ဒေသတွင်း
 တန်ခိုးအင်အားကြီးထွားရေး၊ နယ်ပယ် ကျယ်ပြန့်
ရေးတို့အတွက် တရုတ် အမျိုးသားရေးကို တရစပ်
ဆွဲတင်သည်။ ရုရှားသမ္မတပူတင်က ဆိုဗီယက်
 နယ်မြေများကို ချဉ်ခြင်းတပ်မှုဖြင့် သမိုင်းဟောင်းကို  
မကြာခဏပြန်လည်တူးဆွတတ်ကာများမကြာမှီမှာပင်
ယူကရိန်းကိုကျူးကျော်သည်။

မြန်မာ့နိုင်ငံရေးနောက်ခံကားချပ် အနှစ်ချုပ်

မြန်မာနိုင်ငံသည် ကိုလိုနီစနစ်နှင့် ဖက်ဆစ်တို့ ဖိနှိပ်မှု
အောက်မှ ရုန်းထွက်နိုင်ရန်အတွက် နှိုးဆွမှု အားကောင်း
သည့်အမျိုးသားရေးဝါဒနှင့် တော်လှန်ရေးသဘောတရား
အခြေပြုသော ကွန်မြူနစ်ဝါဒတို့ကို နိုင်ငံရေးလောင်စာ
အဖြစ် အသုံးပြုခဲ့ကြပါသည်။

ထိုစဉ်က ဗြိတိသျှအင်္ဂလိပ်တို့အား ဆန့်ကျင်သည့်
မျိုးချစ်ဗမာလူငယ်များအတွက် နိုင်ငံရေးဝါဒ ရွေး
ချယ်ရာတွင် အရင်းရှင်စနစ်ကို တော်လှန်သည့်အ
မြင်ရှိသော ကွန်မြူနစ်ဝါဒမှာ အစပ်အဟပ်အ
တည့်ဆုံး ဖြစ်ပါသည်။ သို့ဖြစ်ရာ ပဒေသရာဇ်စနစ်
ခေတ်အလွန် မြန်မာ့နိုင်ငံသမိုင်းတွင် အမျိုးသားရေးဝါဒ
က အရင်ပေါက်ဖွားခဲ့ပြီး၊ အမျိုးသားရေးဝါဒီတို့၏
တော်လှန်ရေးအတွက် ကိုင်စွဲသောနိုင်ငံရေးဝါဒမှာ  
ကွန်မြူနစ် ဝါဒဖြစ်သည်ဟု ဆိုရပါမည်။ ဗြိတိသျှနယ်ချဲ့
တော်လှန်ရေးမှသည် ဂျပန်ဖက်ဆစ် တိုက်ဖျက်ရေးအ
ထိတော်လှန်ရေး ခရီးတလျှောက်တွင် ကွန်မြူနစ်များနှင့်
 အမျိုးသားရေးဝါဒီများ သီးခြားစီပြန်ဖြစ်သွားကြသော်
လည်း ဖက်ဆစ် တိုက်ဖျက်ရေးတွင်မူ ပူးပေါင်းဆောင်
ရွက်မှုများ ရှိခဲ့ကြပါသည်။

မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပါလီမန် ဒီမိုကရေစီခေတ်သည်ကမ္ဘာတစ်
၀န်း၌ ဆိုရှယ်လစ်နိုင်ငံများ အပြိုင်းအရိုင်းပေါ်ထွန်းလာခဲ့
စဉ်နှင့် တစ်ချိန်တည်းဖြစ်ရာ မြန်မာ့နိုင်ငံရေး သမိုင်းတ
လျှောက်တွင် လက်ဝဲသဘောတရား များကသာ လွှမ်းမိုး
ခြယ်လှယ်ထားခဲ့သည်ဟု ယူဆရပါမည်။ မြန်မာ့ဆိုရှယ်  
လစ်လမ်းစဉ်ပါတီခေတ်သည်လည်း ပုံပျက်ပန်းပျက်ဆို  
ရှယ်လစ်သဘောတရားများဖြင့် တပ်မတော်ကို သိဒ္ဓိတင်
ပေးခဲ့ခြင်းသာ အဖတ်တင်ပြီး၊ နဝတ/နအဖခေတ်တွင်မူ
 မဆလတပ်မတော်မှ မိမိကိုယ်မိမိ အမျိုး၊ ဘာသာ၊  
သာသနာကာကွယ်စောင့်ရှောက်သူများအဖြစ်ပုံဖေါ်ထား
သော တပ်မတော်အဖြစ်သို့ တဖန်ပြောင်းလဲ သွားပြန်ပါ
သည်။

ထိုသို့ဖြင့် အမျိုးသားရေးရုန်းကန်မှုအားကောင်းလာခြင်း
က စစ်တပ်ကို အင်အားပိုမိုကြီးထွား လာစေခဲ့ပြီး၊နောက်
ဆုံးတွင် စစ်အစိုးရက ဖန်တီးပေးခဲ့သည့် ဒီမိုကရေစီအသွင်
ကူးပြောင်းမှုသည် ၂၀၁၀ ခုနှစ်မှစတင်ကာ၂၀၂၁ခုနှစ်ဖေ

‌ဖော်ဝါရီလတွင် စစ်တပ်မှပင် အာဏာသိမ်းကာ အဆုံးသတ်

သွားခဲ့ပါတော့သည်။

၂၁ ရာစု ကမ္ဘာ့အခင်းအကျင်းအသစ်တွင်အမျိုးသားရေး
ဝါဒ  တကျော့ပြန် ရုန်းကြွလာခြင်းနှင့်အတူတစ်ဖက်တွင်  
လူမျိုးစုဆိုင်ရာ သရုပ်လက္ခဏာဆိုင်ရာ အခွင့်အရေးများ
အတွက် တိုက်ပွဲဝင်နေကြပြီး၊ တစ်ဖက်မှာ ဘာသာရေး
အခြေပြု  တည်ဆောက်ထားသော လက်ယာစွန်းများ
ကြီးစိုးထားသောမြန်မာနိုင်ငံ သည်လည်းပဲ ထိုအမျိုး
သားရေးဝါဒ  ရုန်းထလာမှုဝဲဂယက်ထဲမှ မလွတ်မြောက်
နိုင်ခဲ့ပေ။
 ထိုသို့ဖြင့် အမျိုးသားရေး ရုန်းကန်မှု အားကောင်းလာ
ခြင်းက စစ်တပ်ကို အင်အားပိုမိုကြီးထွားလာစေခဲ့ပြီး၊
 နောက်ဆုံးတွင် စစ်အစိုးရက ဖန်တီးပေးခဲ့သည့်
 ဒီမိုကရေစီအသွင်ကူးပြောင်းမှုသည် ၂၀၁၀ ခုနှစ်မှ
စတင်ကာ၂၀၂၁ ခုနှစ်ဖေ‌ဖော်ဝါရီလတွင် စစ်တပ်မှပင်
 အာဏာသိမ်းကာ အဆုံးသတ်သွားခဲ့ပါတော့သည်။

တကယ်တန်းတွင် ဖဆပလခေတ် စစ်တပ် အာဏာသိမ်း
ရခြင်းအရင်းခံမှာထိုခေတ်ကာလ၏ နိုင်ငံရေးအခင်း
အကျင်းအရ နိုင်ငံရေးအိုင်ဒီယိုလိုဂျီများလွန်ဆွဲမှုကြောင့်
နိုင်ငံရေးသမားများ၏အကွဲအပြဲဇာတ်လမ်းများကြောင့်
သော်လည်းကောင်း၊လက်နက်ကိုင်တော်လှန်ရေးလှုပ်
ရှားမှုများကြောင့် နိုင်ငံရေး စင်မြင့်ပေါ်တွင် တပ်မတော်
နေရာရလာခြင်းကြောင့် သော်လည်းကောင်း၊ ပင်လုံက
တိကဝတ်ကို ပျက်ကွက် ခဲ့ခြင်း၏ရလဒ်အဖြစ်တိုင်းရင်း
သားလူမျိုးစုများက ယင်းတို့၏ လိုလားချက်များကိုစု
ပေါင်းတင်ပြလာကြခြင်း ကြောင့်သော်လည်းကောင်း၊
ပြည်မမှ နိုင်ငံရေးခေါင်းဆောင်များ၊ တပ်မတော် ခေါင်း
ဆောင်များ၏ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးရှေ့တန်းတင်မှုများကြောင့်
သော်လည်းကောင်းဟုခြုံငုံသုံးသပ်ရမည် ဖြစ်ပါသည်။

၁၉၈၈ တွင် လူထုအုံကြွမှုကြီး ဖြစ်ပေါ်လာပြီး ၁၉၈၈
ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၁၈ ရက်နေ့တွင် စစ်တပ်က  
အာဏာသိမ်းလိုက်သည်။  နဝတ၊ နအဖအစိုးရလက်
ထက်တွင် ဗုဒ္ဓဘာသာကို အခြေပြုထားသည့် “အမျိုး၊
ဘာသာ၊ သာသနာ” ဆိုသည့်တိမ်းညွတ်မှုကို နိုင်ငံတစ်
ဝန်း သွတ်သွင်းသည်။ တပ်မတော်မှာမူ အမျိုး၊ ဘာသာ၊
သာသနာ ကို ကာကွယ် စောင့်ရှောက်သူများအဖြစ်
 ကြီးမြတ်သော ဂုဏ်ပုဒ်ကို ခံယူထားသည်။
စစ်အစိုးရခေတ် တလျှောက်လုံးတွင် တိုင်းရင်းသားလူ
နည်းစုများ၏ ဖြစ်တည်မှုနှင့် ဝိသေသလက္ခဏာရပ်များ
အားလုံးကို လျစ်လျူရှ၊ဖိနှိပ်ထားခဲ့ပြီးလူများစုဗမာတိုင်း
ရင်းသားများ  နေထိုင်ရာဒေသ (တစ်ခြာအသုံးအနှုန်းတ
စ်ခုဖြစ်သော ပြည်မ)ကိုသာ လူနည်းစုများထက် ပိုမိုအ
လေးသာစေခဲ့သည်။
၂၀၁၀ ခုနှစ်နောက်ပိုင်း ဒီမိုကရေစီအသွင်ကူးပြောင်းရေး    
ကာလများတွင် တိမ်မြုပ်ဖုံးကွယ်ခံထားရသောလူနည်းစု
များ၏ယဉ်ကျေးမှုပေါင်းစုံများဖူးပွင့်လာခြင်း၊ထုတ်ဖေါ်
ပြောဆိုလာခြင်းများနှင့် လူများစု တို့၏အခိုင်အမာတည်
ဆောက်ထား ပြီးသော နှုန်းစံများအကြား ပွတ်တိုက်မှုများ
 ပြင်းထန်လာသည်။

ထို့အပြင် နိုင်ငံအုပ်စိုးသူ အဖွဲ့အစည်းများ၊ လူပုဂ္ဂိုလ်
များ၏ နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ အသုံးချမှုများ၊ ဘက်လိုက်
မှုများ၊ ၎င်းတို့ကို ထောက်ခံသူများ၏ အုပ်စုဖွဲ့တိုက်ခိုက်
မှုများ ကလည်း မြန်မာ့နိုင်ငံရေး အကွဲအပြဲ ဝဲဩဃ၊သို့မ
ဟုတ် နိုင်ငံရေးအကြပ်အတည်း သံသရာထဲ တဝဲဝဲလည်
စေရသည့် အရင်းအမြစ်များဟု ဆိုရမည်ဖြစ်ပါသည်။

တစ်နည်းအားဖြင့် စစ်အစိုးရ၏ ပြည်မဗဟိုပြု စီမံခန့်ခွဲမှု
က ဗမာနှင့် ဗမာမဟုတ်သောလူမျိုးများအကြားနားလည်မှု
တဖြည်းဖြည်း ပိုမိုဝေးကွာလာခဲ့ရသည်။အမျိုးသားရေး
မှ ကွန်မြူနစ်ရေး၊ သို့မဟုတ် လက်ယာမှ လက်ဝဲဆီသို့

မြန်မာနိုင်ငံတွင် နယ်ချဲ့ဆန့်ကျင်ရေး လှုပ်ရှားမှုများနှင့်အတူ

  အမျိုးသားရေးဝါဒ အားကောင်းလာခဲ့ပြီး ဒို့ဗမာအစည်း

အရုံးကို ၁၉၃၀ ပြည့်နှစ်တွင် သခင်ဘသောင်းကစတင်ဖွဲ့
စည်းခဲ့သည်။၁၉၃၆ခုနှစ်တွင် လက်ဝဲနိုင်ငံရေးအယူအဆ
အားသန်သည့်ကျောင်းသားလူငယ်များ ဝင်ရောက်လာခဲ့
ပါသည်။
ဒို့ဗမာအစည်း အရုံးမတိုင်ခင်တွင်ဂျီစီဘီအေအသင်းကြီး
မှစ၍နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှုရလဒ်မှာထင်သလောက်မပေါက်
ဖြစ်ခဲ့ရာ အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးနှင့်နယ်ချဲ့ဆန့်ကျင်
ရေးအတွက်နိုင်ငံရေးဝါဒတစ်ရပ်ရှိသင့်သည်ဟု ယူဆလာခဲ့
ကြသည်။သို့ဖြစ်ရာ လူငယ်လူရွယ်များကနိုင်ငံရေးအယူ
ဝါဒစာအုပ် စာပေများလေ့လာလိုက်စားလာကြပြီးလက်
ဝဲစာပေလေ့လာလိုက်စားမှုများအားကောင်းလာခဲ့သည်။
တစ်ကယ်တန်းတွင်မာ့ခ်စ်၊ လီနင်ဝါဒမှာ၁၉၂၀ ခုနှစ်တဝိုက်
ကတည်းက မြန်မာနိုင်ငံတွင်းသို့ ရောက်ရှိနှင့်ပြီးဖြစ်ပြီး၊
၁၉၂၈ခုနှစ်မှစ၍ ဂျီစီဘီအေခေါင်းဆောင်ဦးစုကသတင်း
စာ၊ဂျာနယ်များတွင် ဆိုရှယ်လစ်ဝါဒအကြောင်း စတင်
ရေးသားလာခဲ့ပါသည်။

၁၉၂၃ ဝန်းကျင်တွင် ဟုမ္မရူး သတင်းစာ အယ်ဒီတာချုပ်
ကျောက်မြောင်း ဦးခင်မောင်ကြီးကဝံသာနု ရက္ခိတကျမ်း

ကို  ဘာသာပြန်ရေးသားခဲ့ပြီး ဒို့ဗမာအစည်းအရုံး စတင်ထူ

ထောင် သူ သခင်ဘသောင်းကလည်း “ဘုံဝါဒ”ဟူသော
နိုင်ငံရေးဝေါ ဟာရကို တီထွင်သုံးစွဲခဲ့ပါသည်။နောက်ပိုင်း
တွင် မြန်မာမျိုးချစ် လူငယ်များအကြားတွင်ကွန်မြူနစ်ဝါ
ဒနှင့်ဆိုရှယ်လစ်ဝါဒမှာအထူးရေပန်းစားလာခဲ့ပြီး၊ ယင်း
စာပေများကို နဂါးနီစာအုပ်တိုက်နှင့်ကျောင်းသားသမဂ္ဂ
တို့က ရိုက်နှိပ်ဖြန့်ဝေကြသည်။ဒို့ဗမာအစည်းအရုံးအနေ
ဖြင့် အဖွဲ့ဝင်အဖြစ်လက်ခံရာတွင်နယ်ချဲ့ဆန့်ကျင်ရေးအ
တွက် မျိုးချစ်စိတ်ရှိသည့်မည်သူမဆို ကွန်မြူနစ်ဖြစ်စေ၊
ဆိုရှယ်လစ်ဖြစ်စေ၊ အမျိုးသားရေးဝါဒီဖြစ်စေ အားလုံး
ကိုလက်ခံခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။သို့ရာတွင်မူလကအမျိုး
သားရေးဝါဒကို အခြေခံခဲ့သောဒို့ဗမာအစည်းအရုံးမှာ
နောက်ပိုင်းတွင်လက်ဝဲအယူအဆကအားကောင်း
ကောင်းဖြင့် လွှမ်းမိုးသွားခဲ့ပါတော့သည်။
 
၁၉၃၈ နှစ်တွင် ဒို့ဗမာ အစည်း အရုံးနှစ်ခြမ်းကွဲသွားပြီး  
လက်ဝဲအယူအဆကို သဘော မကျသည့် ဒို့ဗမာအစည်း
အရုံး မူလတည်ထောင်သူ သခင်ဗစိန်ဂိုဏ်းနှင့် လက်ဝဲ
အယူအဆ အားသန်သည့် လူငယ်အများစု ပါဝင်သော
 သခင်ကိုယ်တော်မှိုင်းဂိုဏ်း ဟူ၍ ဂိုဏ်းနှစ်ဂိုဏ်း ထွက်
ပေါ်လာသည်။

ဗမာပြည်ကွန်မြူနစ်ပါတီကို၁၉၃၉ ခုနှစ်တွင်သခင်ကိုယ်
တော်မှိုင်းဂိုဏ်းမှ ကိုအောင်ဆန်း ဦးဆောင်သော လက်ဝဲ
လူငယ်များပါဝင်သည့် လူငယ် (၇)ဦးက စတင်တည်
ထောင်သည်။
ဗမာပြည်ကွန်မြူနစ် ပါတီကို မြန်မာလူထု၏အမျိုး
သားရေးလှုပ်ရှားမှုများနှင့် အလုပ်သမားထု၏ လူတန်း
စားတိုက်ပွဲများမှ  မွေးထုတ်ပေးလိုက်သည်ဟုဆိုသည်။
ဗမာပြည်တွင်ကွန်မြူနစ်ဝါဒကဗြိတိသျှနယ်ချဲ့ဆန့်ကျင်
ရေး လှုပ်ရှား မှုနှင့် အတူ  ယှဉ်တွဲဖြစ်တည်ခဲ့သည်။
၁၉၄၁ ခုနှစ်တွင် အင်းစိန်ကြေညာစာတမ်းအရ ဖက်ဆစ်
ဝါဒသည် ကမ္ဘာကြီး၏ ရန်သူဖြစ်သောကြောင့်ဗြိတိသျှ
တို့နှင့်ပူးပေါင်း၍ ဖက်ဆစ်ဝါဒကို အရင်တိုက်ဖျက်ပြီးမှ
သာ မြန်မာပြည် လွတ်လပ်ရေးအတွက် တိုက်ပွဲဝင်သင့်
သည်ဟု ဗမာပြည်ကွန်မြူနစ်ပါတီက ဆိုသည်။ နိုင်ငံရေး
အိုင်ဒီယိုလိုဂျီ  အရဆိုလျှင်လဖက်ဆစ်ဝါဒသည် လစ်ဘ
ရယ်အရင်းရှင်နှင့်  ကွန်မြူနစ်တို့၏ ဘုံရန်သူဖြစ်ရာဗမာ
ပြည် ကွန်မြူနစ်ပါတီ၏ ထိုစဉ်က သဘောထားကသက်
သေပြသည်။
ဖဆပလအဖွဲ့ချုပ်ကြီးကို ၁၉၄၄ ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင်
ဖွဲ့စည်းသည်။ အဖွဲ့ကြီး၏ အဓိကအင်အားစု များအဖြစ်  
ဗမာ့တပ်မတော်၊ကွန်မြူနစ်ပါတီနှင့် ပြည်သူ့အရေးတော်
ပုံပါတီ/PRB (နောင်တွင် ဆိုရှယ်လစ် ပါတီအဖြစ်ပြော
င်းလဲဖွဲ့စည်းခဲ့သည်)တို့ကဦးဆောင်ပါဝင်ပြီး ရခိုင်အမျိုး
သား  အစည်းအရုံး၊  ကရင်ဗဟို အဖွဲ့ချုပ်၊ အရှေ့အာရှလူ

ငယ်များအစည်းအရုံး၊ မျိုးချစ်အဖွဲ့နှင့် မဟာဗမာအဖွဲ့တို့မှ

 ခေါင်းဆောင်တစ်ချို့  လည်းပါဝင်ခဲ့သည်။ဥက္ကဌမှာဗိုလ်
ချုပ်အောင်ဆန်း၊ အတွင်းရေးမှူးမှာ သခင်သန်းထွန်းဖြစ်
သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ ဖက်ဆစ်တော်လှန်မည့် ဖဆပလ
အဖွဲ့ကြီးထဲတွင် အမျိုးသားရေးဝါဒီများနှင့် ကွန်မြူနစ်
များ အတူတကွပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခဲ့ကြခြင်းဖြစ်သည်။
စစ်ပြီးခေတ်တွင် ဖဆပလအဖွဲ့ကြီးအတွင်း အင်အားစု
၃ စုပေါ်လာသည်။
ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း၏ပြည်သူ့ရဲဘော်အဖွဲ့၊သခင်မြခေါင်း
ဆောင်သော ဆိုရှယ်လစ်အဖွဲ့နှင့် သခင်သန်းထွန်းခေါင်း
ဆောင်သည့်ကွန်မြူနစ်အဖွဲ့တို့ဖြစ်ကြပါသည်။

မြန်မာပြည်၏ပထမဆုံးအိုင်ဒီယိုလိုဂျီအကွဲအပြဲမှာ
ကွန်မြူနစ်ပါတီမှစသည်။

မြန်မာပြည်၏ပထမဆုံးအိုင်ဒီယိုလိုဂျီအကွဲအပြဲမှာ ကွန်
မြူနစ်ပါတီမှစသည်။ ၁၉၄၆ တွင် သခင်စိုးက ဗမာပြည်
ကွန်မြူနစ်ပါတီမှခွဲထွက်ကာကွန်မြူနစ်ပါတီ (ဗမာပြည်
)/CP(B)ကို တည်ထောင်သည်။ ယင်းပါတီကို အလံနီ
ကွန်မြူနစ်  ပါတီဟုလူသိများသည်။ သခင်သန်းထွန်းနှင့်
သခင်သိန်းဖေတို့က ဗမာပြည် ကွန်မြူနစ်ပါတီ (CPB)
အဖြစ်ဆက်လက် ကျန်ရှိခဲ့သည်။ သခင်သိန်းဖေတို့၏
CPBကိုဆိုရှယ်လစ်ဝါဒသို့ ငြိမ်းချမ်းစွာကူးပြောင်းရေး
လမ်းစဉ်သို့ တိမ်းညွတ်ကာ၊ သခင်စိုးတို့က မြေအောက်
တော်လှန်ရေးကိုပိုအားသန် ပါသည်။   
နောက်ပိုင်းတွင်ကွန်မြူနစ်ပါတီနှစ်ခုလုံး တောခိုသွား
ကြပြီး နောက် တော်လှန်ရေးအယူအဆ အနေဖြင့် အလံ
နီကွန်မြူနစ်တို့ကမတ်စ်-လီနင်ဝါဒကိုကိုင်စွဲပြီး၊ဗမာပြည်
 ကွန်မြူနစ်ပါတီကမူ မော်ဝါဒကို လက်ခံခဲ့ကြပါသည်။  
သခင်စိုး၏  အလံနီကွန်မြူနစ်ပါတီက ဗိုလ်ချုပ် အောင်
ဆန်းနှင့် ဖဆပလအဖွဲ့ကို နယ်ချဲ့ လက်ကိုင်တုတ်အဖြစ်  
ဝေဖန်ရှုတ်ချခဲ့ပြီး၊သခင်သန်းထွန်းတို့အုပ်စုကိုလည်းဖဆ
ပလ၏ နောက်မြီးဆွဲများ အဖြစ် တိုက်ခိုက်သည်။ ဖဆ
ပလကလည်းအလံနီတို့ကို အဖွဲ့ကြီးမှ ထုတ်ပယ်ပစ်
လိုက်ပါသည်။

ဘီအိုင်အေတပ်နှင့် ယင်းတို့အကြားပဋိပက္ခများ
မကြာခဏဖြစ်ပွားခဲ့ကြပြီး၊ ဘီအိုင်အေအပေါ်
တိုင်းရင်းသားလူနည်းစုများကယုံကြည်မှုမရှိကြချေ။


ဘီအိုင်အေနှင့် တိုင်းရင်းသားများအကြား ပဋိပက္ခ

ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကာလတွင်ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးတပ်မ
တော် (ဘီအိုင်အေ)သည် ဂျပန်တပ်များနှင့် အတူ မြန်
မာပြည်တွင်းသို့  ဝင်ရောက်လာစဉ်၌ လမ်းတလျှောက်
တွင် တပ်သားသစ်များစုဆောင်းလာခဲ့ရာ၊ ရန်ကုန်သို့
ရောက်သောအခါ ဘီအိုင်အေ၏စစ်သည်အင်အားမှာ
 (၁၀၀၀၀)ခန့်ထိရှိလာသည်။
၁၉၄၁ တွင် သခင်တင်မြတို့ ရခိုင်သို့ရောက်ရှိလာကြပြီး
 ဗြိတိသျှတို့အား လက်နက်ကိုင် ဆန့်ကျင်တွန်းလှန်ရန်  
စည်းရုံးရာ ဘီအိုင်အေ တပ်ဖွဲ့သို့ ဦးပညာသီဟ၊ ဦးစိန္ဒာ၊  
ဘုံပေါက်သာကျော် ခေါင်းဆောင်သော ရခိုင်လူမျိုးများ
ပါဝင်လာကြပြီး၎င်းရခိုင်မျိုးချစ်လူငယ်များကိုသခင်တင်
မြကစစ်ရေး၊ နိုင်ငံရေးသင်တန်းများပို့ချခြင်းဖြင့်ရခိုင်တို့
ထံ  မာ့ခ်ဝါဒ အမြစ်တွယ်လာခဲ့လေသည်။ထို့အတူဦးဝမ်
သုမဝေါင်  ဦးဆောင်သော ချင်းလူမျိုးများ  အပါအဝင်
 တခြားလူနည်းစုတိုင်းရင်းသားများလည်း ဝင်ရောက်ပူး
ပေါင်းခဲ့ကြသော်လည်း  စစ်သည်အများစုမှာဗမာလူမျိုး
များဖြစ်ကြပါသည်။  ထိုစဉ်ကဗြိတိသျှတို့ထံသစ္စာခံထား
သော တိုင်းရင်းသားအုပ်စုများလည်း ရှိကြရာ ဘီအိုင်အေ
တပ်နှင့် ယင်းတို့အကြားပဋိပက္ခများ မကြာခဏဖြစ်ပွားခဲ့
ကြပြီး၊ဘီအိုင်အေအပေါ် တိုင်းရင်းသား လူနည်းစုများက
ယုံကြည်မှုမရှိကြချေ။ဗြိတိသျှသစ္စာခံ အိန္ဒိယနွယ်ဖွားများ
မှာဘီအိုင်အေတပ်များ၏  တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် များစွာသေ
ကြေပျက်စီးကြရသည်။

ထို့အပြင် ၁၉၄၂ ခုနှစ်တွင်ဘီအိုင်အေခေါင်းဆောင်တချို့
ကဗြိတိသျှတပ်တွင်တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သောကရင်
များထံမှ လက်နက်များသိမ်းဆည်းရန် ဖိအားပေးကြိုး
စားလာခဲ့ပြီး၊ ကရင်စစ်ပြေးများနှင့် ဘီအိုင်အေတပ်များ
အကြား ထိတွေ့တိုက်ပွဲများကြောင့် ပဋိပက္ခကြီးထွား
လာခဲ့သည်။ ရခိုင်တို့ကလည်း ဗြိတိသျှတပ်များဆုတ်ခွာ
စဉ်တွင်  ကရင်စစ်ပြေးများအားကူညီထောက်ပံ့ပေးခြင်း၊
လက်နက်များ ဝှက်ထားပေးခြင်းတို့ ပြုလုပ်ကြသည်။
နောက်ထပ် တစ်ချက်မှာ ဗမာ့  လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော်
သို့လက်နက်များအပ်နှံစဉ်တွင် ကရင်ရွာများ ဓါးပြတိုက်
ခံရပြီး၊ ထိုလက်နက်များဖြင့် ဘီအိုင်  အေစစ်သည်များက
ဓါးပြ တိုက်ခဲ့သည်ဟုကရင်များက ယူဆခဲ့ကြကာတင်းမာ
မှုများ စတင်ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့သည်။  
ထိုစဉ်အတွင်း ဗိုလ်ချုပ်ကြီးဆူဇူကီး၏အမိန့်ဖြင့်ကရင်
ရွာ နှစ်ရွာအားမီးရှို့သတ်ဖြတ်မှုများ  ကျူးလွန်ခဲ့ကြရာ
ကရင်- ဗမာ အဓိကရုဏ်းဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး လူထောင်ပေါင်း
များစွာအသက်ဆုံးရှုံးခဲ့ရလေသည်။ယင်းလူမျိုးရေးအဓိက
ရုဏ်း  အတွက်နှစ်ဖက်ခေါင်းဆောင်များကကြိုးပမ်းခဲ့ကြပြီး
 ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းကလည်း ဗမာ့တပ်မတော်တွင်း
တွင် အင်္ဂလန်ဆင်းဟာ့စ်စစ်တက္ကသိုလ်ဆင်းကရင်အမျိုး
သား စောကြာဒိုးနှင့် စံဖိုးသင်ကဲ့သို့ အရာရှိများကိုနေရာ
ပေးခဲ့သည်။၁၉၄၆ခုနှစ်တွင်စောဘဦးကြီးနှင့်ကရင်ခေါင်း
ဆောင်တချို့က လန်ဒန်သို့သွားရောက်ကာအင်္ဂလိပ်အစိုး
ရထံကရင်ပြည်နယ်ရရှိရေး အရေးဆိုသည်။ ထိုကာလ
တွင်းမှာပင် ဦးလှထွန်းဖြူနှင့် ရခိုင်ခေါင်းဆောင် များက
လည်းသီးခြားရခိုင်ပြည်နယ်ရရှိရေးအတွက်လှုပ်ရှား
ဆောင်ရွက်လာကြပါသည်။ ထို့အပြင် အလံနီကွန်မြူနစ်
တို့ကိုထောက်ခံ သည့်ရခိုင်တောင်ပိုင်းမှ လက်နက်ကိုင်
အဖွဲ့ခေါင်းဆောင် ဦးစိန္ဒာနှင့် ဘုံပေါက်သာကျော်တို့က
တိုင်းပြုပြည်ပြု လွှတ်တော်ရွေးကောက်ပွဲကို သပိတ်
မှောက်ကြသည့်အတွက် ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်း၊
မြေပုံမြို့တွင်ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းတို့နှင့် ညှိနှိုင်း၍မရဖြစ်
ကာ ပြန်သွားရသည်။ ဖဆပလအဖွဲ့ထဲမှ ကွန်မြူနစ်ပါတီ
ကို ထုတ်ပစ်လိုက်ပြီးနောက်ပိုင်းတွင် အစိုးရတပ်
များက ကွန်မြူနစ်ထောက်ခံသည့် ရခိုင်လက်နက်ကိုင်
အ ဖွဲ့ အစည်းများအားပြင်းပြင်းထန်ထန် တိုက်ခိုက်နှိမ်
နင်းခဲ့သည်။

ကရင်တို့က ၁၉၄၇ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ကရင်အဖွဲ့
(၄) ဖွဲ့ကို  ပူးပေါင်းကာ ကရင်အမျိုးသား အစည်းအရုံး
 KNU(Karen Nation Union)ကို ထူထောင်ခဲ့ကြ
သည်။၁၉၄၇ ခုနှစ် တိုင်းပြုပြည်ပြု  လွှတ်တော် ရွေး
ကောက်ပွဲကို  ဗမာပြည်ကွန်မြူနစ်ပါတီနည်းတူ သပိတ်
မှောက်ခဲ့ကြပြီး၊ ၁၉၄၇ ခုနှစ်  ဇူလိုင်လ ၁၆ ရက်နေ့တွင်
 ကရင့်အမျိုးသားကာကွယ်ရေးတပ်မတော် KNDO ကို
ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။

ဗမာမျိုးချစ်လူငယ် (၃၀)ဖြင့် စတင်ခဲ့သော ဗမာ့တပ်မ
တော်သည်ဂျပန်တို့ထံမှ စစ်ပညာအမွေ ဆက်ခံထား
သောဗမာလူမျိုးစစ်သည်များသာ အများဆုံးဖြစ်ပြီး တပ်
မတော်အတွင်း ပူးပေါင်းပါဝင်နေကြသောတိုင်းရင်းသား
သေနတ်ကိုင် တပ်ရင်းများမှာမူ ဗြိတိသျှတို့ထံအမှုထမ်း
ခဲ့သည့် တပ်ရင်းများ ဖြစ်ကြပါသည်။ ထိုစဉ်ကဗမာ့တပ်
မတော်မှာ နိုင်ငံရေးဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှု မရှိသေးဘဲ၊
တပ်ထဲတွင် တိုင်းရင်းသားတပ်ရင်းများ ပူးတွဲပါဝင်နေ
သဖြင့်  ဟန်ချက်ညီအောင် ထိန်းညှိနေရသည့်သဘော
ဖြစ်ပါသည်။

ဗိုလ်ချုပ်နေဝင်းက ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်ဖြစ်လာသော
အခါ   တပ်မတော်တွင်းမှ တိုင်းရင်းသား တပ်ရင်း
များနှင့်အရာရှိကြီး များကို ဖယ်ရှားခဲ့ပြီး သူ၏ တပ်ရင်း
ဖြစ်သော ဗမာ့သေနတ်ကိုင်  တပ်ရင်း (၄)မှအရာရှိများ
ကိုအစားထိုးနေရာပေးလာခဲ့ပါသည်။

လွတ်လပ်ရေးရပြီး ဖဆပလအစိုးရလက်ထက်တွင် မြန်
မာ့တပ်မတော်၏ တိုက်ခိုက်ရေးအင်အားမှာတစ်သောင်း
ခွဲခန့်ဖြစ်ပြီးတစ်ဝက်လောက်မှာလက်ဝဲသမား၊တော်လှန်
ရေးဝါဒီ ဗမာလူမျိုးများ ဖြစ်ကြပါသည်။၎င်းအင်အားထဲ
မှ ကွန်မြူနစ်စစ်ဗိုလ်များကွပ်ကဲသော အမှတ် (၆)ဗမာ့
သေနတ်ကိုင်တပ်ရင်းက တောခိုပြီး၊ အမှတ် ၁နှင့်အမှတ်
 (၃) သေနတ်ကိုင်တပ်ရင်း နှစ်ရင်းကလည်း ပုန်ကန်ထ
ကြွကြသည်။ တပ်မတော်သည် ဗြိတိသျှ  တို့ထံမှလက်
ဆင့်ကမ်း အမွေဆက်ခံရရှိထားသော ကရင်နှင့် ကချင်
 တပ်ရင်း ၆ ခုကို အားကိုးအားထားပြု၍ ကွန်မြူနစ်တို့
ကို တွန်းလှန် နေကြရသည်။ ထိုစဉ်က တပ်မတော်စစ်ဦး
စီးချုပ်မှာ ကရင်လူမျိုးဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး စမစ်ဒွန်းဖြစ်
ပြီး၊ ဒုတိယ စစ်ဦးစီးချုပ်မှာဗိုလ်ချုပ်နေဝင်းဖြစ်ပါသည်။

၁၉၄၈ ခုနှစ်တွင် KNU က ကရင်တို့၏ လိုလားချက် (၃)
ရပ်ကို  တင်ပြရာမှအစပြု၍ အစိုးရနှင့် ကရင်တို့အကြား
ပဋိပက္ခ  တဖြည်းဖြည်း ကြီးထွားလာခဲ့သည်။ ဗမာနိုင်ငံရေး
ခေါင်းဆောင်တစ်ဦး၏ အမိန့်ဖြင့် ရဲများက  ကရင်ရွာကိုဝင်
ရောက် တိုက်ခိုက်ခြင်း၊ ခရစ်စမတ်အကြိုနေ့တွင် ဗမာစစ်သားများက ကရင်လူမျိုး များကို သတ်ဖြတ်ခြင်းနှင့်နှစ်ခြ

င်းသာသနာပြုစာသင်ကျောင်းကို  ဗမာ့သေနတ်ကိုင်တပ်
ရင်း (၄)က  မီးရှို့  ဖျက်ဆီးခြင်းများ ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး၊ကရင်
အမျိုးသားကာကွယ်ရေးတပ်မတော် (KNDO)ကလည်း
  အင်းစိန်ရှိ  လက်နက်တိုက်ကိုဝင်ရောက် စီးနင်းသိမ်း
ပိုက်ခြင်းတို့ဖြင့် အပြန်အလှန်ဖြစ်ပွားကာ လက်နက်ကိုင်
 ပဋိပက္ခအဖြစ်  ကျယ်ပြန့်သွားတော့သည်။ အစပိုင်းတွင်
 နိုင်ငံရေးမကျေလည်မှုအရလက်နက်ကိုင်တပ်များအ
ကြားတွင်သာဖြစ်ပွားခဲ့သော်လည်း၊ နောက်ပိုင်းတွင်ဗမာ
အရပ်သားများကပါ ကရင်အရပ်သား များကို တိုက်ခိုက်
 လာကြသည်။
ထိုဖြစ်စဉ်အတွင်းမှာပင်ကရင်လူမျိုးတပ်မတော်စစ်ဦးစီး
ချုပ်  ဗိုလ်ချုပ်စမစ်ဒွန်းကို ရာထူးမှ ဖယ်ရှားပြီး၊ ဗမာလူ
မျိုးဖြစ်သည့်  ဒုတိယစစ်ဦးစီးချုပ် ဗိုလ်မှူးချုပ်နေဝင်းကို
 စစ်ဦးစီးချုပ်အဖြစ်  ပြောင်းလဲ ခန့်အပ်ခဲ့သည်။ထိုသို့ရှုပ်
ထွေးနေသောအခြေအနေမှာပင် ကရင်သေနတ်ကိုင်တပ်
ရင်း ၃ ခုက ပုန်ကန်ကြပါ တော့သည်။ ထို့အပြင်အမှတ်
 (၁) ကချင်သေနတ်ကိုင်တပ်ရင်းကလည်းပုန်ကန်ကာ
ကရင်တို့နှင့် မဟာမိတ် ဖွဲ့လိုက်သည်။ မွန်တို့ကလည်း  
သူပုန်ထကာ ကရင်နှင့် ပူးပေါင်းလိုက်သည်။ ပခုက္ကူရှိ
ချင်းတပ်ရင်း  တစ်ရင်း ကလည်း မိခင် တောင်တန်းသို့
 ပြန်သွားကြတော့သည်။
 ဗြိတိသျှတို့၏ သူရဲကောင်းဘွဲ့တံဆိပ်ချီးမြှင့်ခံထားရ
သောကချင်အမျိုးသား ဗိုလ်နော်ဆိုင်းက လူမျိုးစုလက်
နက်ကိုင်များနှင့် ကွန်မြူနစ်တို့ပါဝင်သော အထက်ဗမာ
ပြည်စစ်ဆင်ရေး၏  တပ်မှူးအဖြစ်ဆောင်ရွက်ခဲ့သော်
လည်း အောင်မြင်မှုမရခဲ့ပေ။
အင်းစိန်တိုက်ပွဲတွင် KNDO တို့ အရေးနိမ့်ခဲ့ရပြီး၊ ၁၉၅၀
ခုနှစ်၊ဩဂုတ်လတွင်ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံးခေါင်း
ဆောင်  စောဘဦးကြီး ကျဆုံးခဲ့ရသည်။ စောဘဦးကြီး  
ကျဆုံးခဲ့ပြီးနောက်တွင် ကရင့်တော်လှန်ရေး  ရှေ့ရေးအ
တွက် နိုင်ငံသဘောတရားများဖြည့်စွက်ရန် ကားလ်မာ့ခ်၊
 လီနင်ဝါဒများကို လေ့လာခဲ့ကြပြီးအထူးသဖြင့် မော်ဝါဒကို  
ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး၏  နိုင်ငံရေးသင်တန်းများ
 တွင် ထည့်သွင်း ပို့ချလာခဲ့ကြသည်။ ၁၉၅၉ ခုနှစ်တွင်
 ဗကပနှင့်  ကရင်အမျိုးသားယူနီယံတို့ကအမျိုးသားဒီမို
ကရက်တစ်  တပ်ပေါင်းစုထဲတွင် စစ်ရေးမဟာမိတ်များ  
ဖြစ်လာခဲ့ကြသည်။  
ကရင်အမျိုးသားယူနီယံတွင်  မန်းဘဇံ၏ မော်ဝါဒ
လက်ခံသော ကရင်အမျိုးသား ညီညွတ်ရေးပါတီက
 ဗမာပြည် ကွန်မြူနစ်ပါတီနှင့်  ပိုမိုနီးကပ်သွားပါသည်။

ဗိုလ်ချုပ်နေဝင်းက ကာကွယ်ရေး ဦးစီးချုပ်ဖြစ်လာသော
အခါ  တပ်မတော်တွင်းမှ တိုင်းရင်းသား တပ်ရင်းများနှင့်
အရာရှိကြီးများကို ဖယ်ရှားခဲ့ပြီး သူ၏တပ်ရင်းဖြစ်သော
 ဗမာ့သေနတ်ကိုင် တပ်ရင်း (၄)မှ အရာရှိများကိုအစား
ထိုးနေရာပေးလာခဲ့ပါသည်။ ထိုသို့ဖြင့် ဗိုလ်ချုပ်နေဝင်းက  
တပ်မတော်ကို ပြန်လည်တည်ဆောက်ကာလူမျိုးစုလက်
နက်ကိုင် ပုန်ကန်မှုများ၊ ကွန်မြူနစ် ထကြွမှုများနှင့်ကူမင်
တန်တပ်များကို တွန်းလှန်တိုက်ခိုက်ရင်းဖြင့် ဗိုလ်ချုပ်နေ
ဝင်းကသူရဲကောင်းဖြစ်လာပြီးတပ်မတော်မှာလည်းနိုင်ငံ
ရေး  လောကထဲ တစ်စတစ်စ ဝင်ရောက်လာခဲ့သည်။

K.L
(ယခုဆောင်းပါး ပါအချက်အလက်များနှင့် အကြောင်း
အရာများ၊ အမြင်သဘောထားများ သည် ဆောင်ပါးရှင်
၏အာဘော်သာဖြစ်ပြီး LAMPအဖွဲ့၏ အာဘော်မဟုတ်ပါ။)
 
ရည်ညွှန်းကိုးကားစာရင်း–

    မပြိုကွဲနိုင်သော ပြည်ထောင်စုကြီး၊ ဦးရွှေအုန်း

    Andrew Heywood; Political Ideologies: an introduction

    မြန်မာ့နိုင်ငံရေးလေ့လာဆန်းစစ်ချက်၊ ကျော်ဝင်း

    Thant Myint-U; The river of lost footsteps by

    ၁၉၄၈ ခုနှစ်မှ ၁၉၈၈ ခုနှစ်အတွင်း ဖြတ်သန်းလာ
    သောမြန်မာ့သမိုင်းအကျဉ်းနှင့် တပ်မတော်၊

    တပ်မတော်သားသုတေသီတစ်ဦး

    မြန်မာ့လွတ်လပ်ရေးနောက်ဆုံးတိုက်ပွဲ၊ ဗိုလ်အောင်စိန် (ဘာသာပြန်)

    ပင်လုံညီလာခံသမိုင်းစဉ်အကျဉ်း၊ မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ်လမ်းစဉ်ပါတီ ဗဟိုကော်မတီဌာနချုပ်

    ကိုလိုနီခေတ်မြန်မာရက်စွဲသမိုင်း (၁၈၈၆-၁၉၄၂)၊ ကျော်ငြိမ်း (သမိုင်းသုတေသနဦးစီးဌာန)

    ငါးနှစ်ရာသီ ဗမာပြည် (၁၉၄၁-၁၉၄၅)၊ ဦးနု

    ဂျပန်ခေတ်ရက်စွဲသမိုင်း (၁၉၄၂-၁၉၄၅)၊ ကျော်ငြိမ်း (သမိုင်းသုတေသနဦးစီးဌာန)

    လွတ်လပ်ရေးကြိုးပမ်းမှုသမိုင်း (၁၉၄၅-၁၉၄၈)၊ ကျော်ငြိမ်း (သမိုင်းသုတေသနဦးစီးဌာန)

    ကျွန်တော်သိသော တစ်ရံရောအခါများ၊ ကိုကိုမောင်ကြီး

    အမှောင်ကြားက ဗမာပြည် (၁၉၄၈-၂၀၀၀)၊ ဝင်းတင့်ထွန်း

    အကွဲအပြဲဇာတ်လမ်း၊ ဂါးဒီးယန်း ဦးစိန်ဝင်း

    ၁၉၈၈-၂၀၀၂ ခုနှစ် မြန်မာ့နိုင်ငံရေးဖြစ်စဉ် ထူးခြားမှုရက်စွဲမှတ်တမ်းများ၊ ABSDF

    ပြည်သူ့လွှတ်တော်ကိုယ်စားပြုကော်မတီ သမိုင်းဝင်မှတ်တမ်းမှတ်ရာများ (၁၉၉၈-၂၀၀၃)၊ ခင်ကျော်ဟန်

    လစ်ဘရယ်ဝါဒနှင့် လစ်ဘရယ်သမိုင်းကြောင်း၊ အပိုင်း (၁၀)၊ လင်းသက်

    ပြည်တွင်းသောင်းကျန်မှုသမိုင်း အတွဲ ၁၊ ၂၊ ၅

    အစိုးရသစ်နှင့် တိုင်းရင်းသားအင်အားစုများအကြား အကြပ်အတည်း၊ လူ့ဘောင်သစ် ဒီမိုကရက်တစ် ပါတီ

    ဗမာပြည်ကွန်မြူနစ်ပါတီ၏ နေထွက်ချိန်နှင့် နေဝင်ချိန်၊ ကျော်ဝင်း

    ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးအတွေး အခေါ်များသမိုင်း၊ ဒုတိယတွဲ၊ မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ်လမ်းစဉ်ပါတီ၊ ဗဟိုကော်မတီ ဌာနချုပ်

    https://lostfootsteps.org/my/history/the-embers-of-the-cold-war

    ဗိုလ်ချုပ်ကြီးနေဝင်း၏နိုင်ငံရေးအတ္ထုပ္ပတ္တိ၊ Robert H. Taylor

    မြန်မာ့နိုင်ငံရေးခရီးနှင့်ဗိုလ်ချုပ်ကြီးနေဝင်း၊ဒေါက်တာမောင်မောင်

    တပ်မတော်ကို ဆိုရှယ်လစ်နည်းနဲ့ ဘိသိက်သွန်း ပေးခဲ့သူများ ၊ ဘိုဘို (ဘီဘီစီမြန်မာပိုင်း)

    NLD ရဲ့ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးခေါ်သံအပေါ် တိုင်းရင်းသားပါတီတွေရဲ့ မျှော်လင့်ချက်၊ နန်းလွင့်နှင်းပွင့်၏ ဆောင်းပါး

    ပါတီများပေါင်းစည်းမှု မှန်းချက်နှင့် နှမ်းထွက်မကိုက်သေး၊ အောင်သူငြိမ်း၏ ဆောင်းပါး

    ပြည်ထောင်စုတိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ ဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်(UNLD)၏ ဒီမိုကရေစီအရေး၊အမျိုးသား တန်းတူရေးနှင့် ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့်ရရှိရေးတိုက်ပွဲဝင်မှတ်တမ်းများ၊ ဒေါက်တာလျန်မှုန်းဆာခေါင်း မြန်မာနိုင်ငံ၏ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုနိုင်ငံရေးနှင့် ၂၀၂၀အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ၊ TNI

    ပင်လုံအလွန်မြန်မာနိုင်ငံ၏ပြည်တွင်းငြိမ်းချမ်းရေးနှင့်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးအကျပ်အတည်း၊TNI

    ကယား (ကရင်နီပြည်နယ်)တွင်းစစ်ပွဲမှသည်ငြိမ်းချမ်းရေးဆီသို့၊ TNI

    အသွင်ကူးပြောင်းရေးကာလမြန်မာ့နိုင်ငံရေးပါတီများ၊ Susanne Kempel ၊ ချမ်းမြေ့အောင်ဆန်း၊

    အောင်ထွန်း

    နိုင်ငံရေးမဟာမိတ်များအပေါ် လေ့လာသုံးသပ်မှုစာတမ်း၊ ပညာအလင်းပွင့်မြန်မာ သုတေသနဖေါင်ဒေးရှင်း

    မြန်မာ့ပါတီပေါင်းစည်းခြင်းများ၊ စုမွန်သန့်

    ၂၀၂၀အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲအတွက်အသင့်ပြင်ခြင်း၊နော်ဂလဲဒစ်(စ်)မောင်မောင်

    တစ်နိုင်ငံလုံး ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှုရပ်စဲရေး သဘောတူစာချုပ်(NCA)  
    ချုပ်ဆိုခြင်း (၅)နှစ်မြောက်နှစ်ပတ်လည်နေ့တွင် တပ်မတော်ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင် ပြောကြားသည့်မိန့်ခွန်း